23 sty 2015

Historia Koluszek - biuletyn

65 lat nadania Praw miejskich Koluszkom 

Pierwsza wzmianka o Koluszkach pochodzi z 1399 roku z brzezińskich ksiąg sądowych - mała osada położona nad rzeką Mrogą zwana Coluscovice była miejscem poboru cła leżącym na jednym z gościńców. Przez następne wieki zmieniali się właściciele wsi, a ta powoli się rozwijała. Pierwsze dane demograficzne pochodzą, z 1775 roku, wskazują, że nasza osada była zamieszkana przez 141 osób w dziewietnastu domostwach, a 15 lat później domostw było już 23, a prócz nich także młyn, browar, karczma i wiatrak. Jednak dopiero nadchodzący wiek kolei żelaznych miał przynieść Koluszkom dynamiczny rozwój. W 1846 otwarto linię warszawsko - wiedeńską, a w 1865 roku oddano do użytku odgałęzienie do Łodzi. Od tego momentu Koluszki stały się węzłem kolejowym, co przełożyło się na gwałtowny rozwój osady.  
Fragment pocztówki z okresu I Wojny Światowej ilustrujący wygląd dawnego koluszkowskiego dworca.
W 1921 roku ziemie późniejszego miasta zamieszkiwało już 4713 osób. Pierwszym krokiem na drodze do uzyskania praw miejskich było pismo Stowarzyszenia Właścicieli Nieruchomości do Starostwa Powiatowego w Brzezinach z 23 listopada 1928 roku sformułowane w celu potwierdzenia charakteru miejskiego Koluszek. Formowanie struktur miejskich miało początek 27 listopada 1934 roku, wtedy Sejmik Powiatowy Brzeziński podjął uchwałę o pomiarach i regulacji granic Brzezin, Jeżowa, Koluszek, Strykowa, Głowna i Ujazdu. Uchwała ta została ponownie podjęta dopiero 12 października 1936 roku po 2 latach bezczynności. W 1937 roku rozpoczęto pomiary i nanoszenie na mapę przyszłych granic miejskich - miało ono mieć powierzchnię 559 ha. W tym czasie powstał również projekt Statutu Koluszek. Zmierzania do praw miejskich przerwał wybuch wojny w 1939 roku.



W grudniu 1939 roku cały zespół osadniczy, w skład którego wchodziły wsie: Felicjanów Nowy, Katarzynów ,Nowy, Koluszki Stare, Koluszki Kolonia, Kowalszczyzna, Zakowice Nowe li Wypalenisko, znalazły się decyzją władz okupacyjnych w obszarze administracyjnym Gminy Długie. W sierpniu 1940 roku na wniosek p. Kuligowskiego (kierownika wydziału administracyjnego przy Starostwie Powiatowym w Tomaszowie Mazowieckim) zorganizowano oddział Gminy Długie w Koluszkach: Gemeindeverwaltung Długie Zweigstelle Koluschki. Niemcy używali dla Koluszek nazwy Stadt - miasto. Urząd zaczął działać 1 października 1940 roku w składzie:
- Burmistrz - Włodzimierz Mikołajewski - Zastępca Burmistrza - Rudolf Tierling - Sekretarz - Andrzej Wochna
W 1941 roku mianowano Tierlinga burmistrzem, a Mikołajewskiego jego zastępcą. W nocy z 17/18 stycznia 1945 roku ostatni niemieccy urzędnicy opuścili Koluszki.

18 stycznia, w mroźny poranek o godzinie 7:00, do Koluszek wkroczyły czołgi 11. Korpusu Pancernego 69. Armii Radzieckiej. Około południa zwołano zebranie mieszkańców z inicjatywy Włodzimierza Mikołajewskiego, na którym utworzono Komitet Obywatelski Miasta Koluszki. Mikołajewskiego powołano na stanowisko tymczasowego burmistrza. Ustanowiono polskich sołtysów oraz Sekcje Komitetu: Administracyjną, Aprowizacyjną, Bezpieczeństwa, Opieki społecznej oraz Oświaty. Komitet funkcjonował jako Rada Miasta Koluszki. 30 stycznia 1945 roku pełnomocnik Rządu Tymczasowego na powiat Brzeziński - Antoni Tomc'zak - zwołał zebranie Komitetu Obywatelskiego celem przywrócenia administracji przedwojennej. Po wojnie odrzucano wszelkie zmiany poczynione przez okupanta. Zgromadzeni na zebraniu stanowczo odrzucili propozycję pełnomocnika uznając, że są Radą Miejską, a Koluszki miastem. W lutym 1945 roku podjęto kolejne kroki w drodze do praw miejskich, zwrócono się do pełnomocnika Rządu Tymczasowego na województwo łódzkie -Kazimierza Mijala, który zalecił utrzymać dotychczasową administrację do czasu podjęcia decyzji przez Ministerstwo Administracji Publicznej. 10 lutego 1945 roku tymczasowa Rada Miejska podjęła uchwałę o utworzeniu miasta Koluszki, nie czekając na decyzję ministerstwa. 14 marca 1945 roku odbyły się pierwsze wybory do władz miasta. Burmistrzem został wybrany Andrzej Stęplewski (Stemplewski). Wybrano również radnych do Rady Miejskiej. 7 kwietnia Koluszki przystąpiły do Związku Miast Rzeczypospolitej Polskiej. 12 maja delegacja z Koluszek udała się bezpośrednio do Ministra Administracji Publicznej. Sześć dni później Powiatowa Rada Narodowa wyraziła swe poparcie dla roszczeń miejskich Koluszek w uchwale. Zaś 11 grudnia Gminna Rada Narodowa w Gałkówku wyłączyła ze swojej gminy: Koluszki Kolonię, Koluszki Stare i Żakowice Nowe.

2 maja 1948 roku Miejska Rada Narodowa w Koluszkach ustanowiła uchwałą herb Koluszek pracę konkursową ucznia liceum Bronisława Cywińskiego - późniejszego architekta. Skrzydełko kolejowe to oczywiste odwołanie do kolei jako głównego czynnika miastotwórczego w Koluszkach. Gęsie pióro to nawiązanie do kultury i oświaty, a kłos jest symbolem rolnictwa.

18 stycznia 1947 roku zostają wytyczone granice przyszłego miasta przez Regionalny Urząd Planowania Przestrzennego. Po długich staraniach mieszkańców i władz Koluszek dnia 1 kwietnia 1949 roku ukazuje się Zarządzenie Ministra Administracji Publicznej Władysława Wolskiego nadające prawa miejskie naszemu miastu i zatwierdzające jego granice (w nieco zmienionym kształcie w stosunku do projektu z 1947 roku - powyższa mapa). Funkcję ostatniego burmistrza (przed reformą administracji w 1950 roku) sprawował do 30 czerwca 1950 roku Mieczysław Białobrzeski.


Nowopowstałe miasto liczyło 9,90 km2 i 5785 mieszkańców. Sytuacja gospodarcza nie była zła - mieściło się tutaj 5 średnich przedsiębiorstw przemysłowych oraz 65 sklepów. Zatrudnionych było 489 urzędników w różnych instytucjach. Większa część miasta była zelektryfikowana już w latach 30, XX wieku, w Koluszkach dziąłał wtedy także Urząd Pocztowo - Telegraficzny. To, co wyróżniało i do dzisiaj wyróżnia Koluszki z grona innych miast, to patriotyzm lokalny, dzięki któremu osada, zespół osadniczy, aż nareszcie miasto rozwijały się prężnie również dzięki wielu zaangażowanym mieszkańcom i oby tak pozostało. 

Tekst powstał na podstawie źródeł: Dzieje Koluszek - Zofią Kladzińska Zapiski - Stanisław Sitek Historia Miasta Koluszki - Tadeusz Biernacki
Biuletyn „Historia Koluszek" ukazał się w liczbie 5000 egzemplarzy nakładem Portalu historiakoluszek.pl oraz Miejskiego Ośrodka Kultury w Koluszkach.

Głównym zadaniem portalu jest dokumentacja wspomnień żyjących świadków historii, zbieranie zdjęć, dokumentów i przedmiotów związanych z historią naszego regionu. Zanim jeszcze muzeum formalnie powstało nasza grupa zorganizowała przy dużej pomocy Urzędu Miejskiego akcję „Kapsuła czasu", która będzie odkopana w 2062 roku.
Organizujemy również wycieczki oraz spotkania - Seanse „Dawne Kino". Od 2011 roku jesteśmy organizatorami stoiska rekonstrukcyjno - historycznego podczas Dni Koluszek. Uczestniczymy w świętach narodowych i kościelnych, przyświeca nam idea dawania dobrego przykładu młodzieży oraz służby miastu i ojczyźnie. Do zadań jakie sobie postawiliśmy należą przede wszystkim: odnawianie pomników i cmentarzy, indeksowanie list, czy też kształtowanie postaw patriotycznych.

Zapraszamy do współpracy!
Internetowe Muzeum Koluszek
www. historiakoluszek.pl
e-mail: kontakt@historiakoluszek.pl
tel. 533 761 737 (cały tydzień, godz. 7-22)
ul. Armii Krajowej 33,

95 — 040 Koluszki  

Brak komentarzy:

Prześlij komentarz