65 lat nadania Praw miejskich Koluszkom
Pierwsza wzmianka o Koluszkach pochodzi z 1399 roku z brzezińskich
ksiąg sądowych - mała osada położona nad rzeką Mrogą zwana
Coluscovice była miejscem poboru cła leżącym na jednym z
gościńców. Przez następne wieki zmieniali się właściciele wsi,
a ta powoli się rozwijała. Pierwsze dane demograficzne pochodzą, z
1775 roku, wskazują, że nasza osada była zamieszkana przez 141
osób w dziewietnastu domostwach, a 15 lat później domostw było
już 23, a prócz nich także młyn, browar, karczma i wiatrak.
Jednak dopiero nadchodzący wiek kolei żelaznych miał przynieść
Koluszkom dynamiczny rozwój. W 1846 otwarto linię warszawsko -
wiedeńską, a w 1865 roku oddano do użytku odgałęzienie do Łodzi.
Od tego momentu Koluszki stały się węzłem kolejowym, co
przełożyło się na gwałtowny rozwój osady.
Fragment pocztówki z okresu I Wojny
Światowej ilustrujący wygląd dawnego koluszkowskiego dworca.
W 1921 roku ziemie późniejszego
miasta zamieszkiwało już 4713 osób. Pierwszym krokiem na drodze do
uzyskania praw miejskich było pismo Stowarzyszenia Właścicieli
Nieruchomości do Starostwa Powiatowego w Brzezinach z 23 listopada
1928 roku sformułowane w celu potwierdzenia charakteru miejskiego
Koluszek. Formowanie struktur miejskich miało początek 27 listopada
1934 roku, wtedy Sejmik Powiatowy Brzeziński podjął uchwałę o
pomiarach i regulacji granic Brzezin, Jeżowa, Koluszek, Strykowa,
Głowna i Ujazdu. Uchwała ta została ponownie podjęta dopiero 12
października 1936 roku po 2 latach bezczynności. W 1937 roku
rozpoczęto pomiary i nanoszenie na mapę przyszłych granic
miejskich - miało ono mieć powierzchnię 559 ha. W tym czasie
powstał również projekt Statutu Koluszek. Zmierzania do praw
miejskich przerwał wybuch wojny w 1939 roku.
W grudniu 1939 roku cały zespół
osadniczy, w skład którego wchodziły wsie: Felicjanów Nowy,
Katarzynów ,Nowy, Koluszki Stare, Koluszki Kolonia, Kowalszczyzna,
Zakowice Nowe li Wypalenisko, znalazły się decyzją władz
okupacyjnych w obszarze administracyjnym Gminy Długie. W sierpniu
1940 roku na wniosek p. Kuligowskiego (kierownika wydziału
administracyjnego przy Starostwie Powiatowym w Tomaszowie
Mazowieckim) zorganizowano oddział Gminy Długie w Koluszkach:
Gemeindeverwaltung Długie Zweigstelle Koluschki. Niemcy używali dla
Koluszek nazwy Stadt - miasto. Urząd zaczął działać 1
października 1940 roku w składzie:
- Burmistrz - Włodzimierz Mikołajewski
- Zastępca Burmistrza - Rudolf Tierling - Sekretarz - Andrzej Wochna
W 1941 roku mianowano Tierlinga
burmistrzem, a Mikołajewskiego jego zastępcą. W nocy z 17/18
stycznia 1945 roku ostatni niemieccy urzędnicy opuścili Koluszki.
18 stycznia, w mroźny poranek o
godzinie 7:00, do Koluszek wkroczyły czołgi 11. Korpusu Pancernego
69. Armii Radzieckiej. Około południa zwołano zebranie mieszkańców
z inicjatywy Włodzimierza Mikołajewskiego, na którym utworzono
Komitet Obywatelski Miasta Koluszki. Mikołajewskiego powołano na
stanowisko tymczasowego burmistrza. Ustanowiono polskich sołtysów
oraz Sekcje Komitetu: Administracyjną, Aprowizacyjną,
Bezpieczeństwa, Opieki społecznej oraz Oświaty. Komitet
funkcjonował jako Rada Miasta Koluszki. 30 stycznia 1945 roku
pełnomocnik Rządu Tymczasowego na powiat Brzeziński - Antoni
Tomc'zak - zwołał zebranie Komitetu Obywatelskiego celem
przywrócenia administracji przedwojennej. Po wojnie odrzucano
wszelkie zmiany poczynione przez okupanta. Zgromadzeni na zebraniu
stanowczo odrzucili propozycję pełnomocnika uznając, że są Radą
Miejską, a Koluszki miastem. W lutym 1945 roku podjęto kolejne
kroki w drodze do praw miejskich, zwrócono się do pełnomocnika
Rządu Tymczasowego na województwo łódzkie -Kazimierza Mijala,
który zalecił utrzymać dotychczasową administrację do czasu
podjęcia decyzji przez Ministerstwo Administracji Publicznej. 10
lutego 1945 roku tymczasowa Rada Miejska podjęła uchwałę o
utworzeniu miasta Koluszki, nie czekając na decyzję ministerstwa.
14 marca 1945 roku odbyły się pierwsze wybory do władz miasta.
Burmistrzem został wybrany Andrzej Stęplewski (Stemplewski).
Wybrano również radnych do Rady Miejskiej. 7 kwietnia Koluszki
przystąpiły do Związku Miast Rzeczypospolitej Polskiej. 12 maja
delegacja z Koluszek udała się bezpośrednio do Ministra
Administracji Publicznej. Sześć dni później Powiatowa Rada
Narodowa wyraziła swe poparcie dla roszczeń miejskich Koluszek w
uchwale. Zaś 11 grudnia Gminna Rada Narodowa w Gałkówku wyłączyła
ze swojej gminy: Koluszki Kolonię, Koluszki Stare i Żakowice Nowe.
2 maja 1948 roku Miejska Rada Narodowa
w Koluszkach ustanowiła uchwałą herb Koluszek pracę konkursową
ucznia liceum Bronisława Cywińskiego - późniejszego architekta.
Skrzydełko kolejowe to oczywiste odwołanie do kolei jako głównego
czynnika miastotwórczego w Koluszkach. Gęsie pióro to nawiązanie
do kultury i oświaty, a kłos jest symbolem rolnictwa.
18 stycznia 1947 roku zostają
wytyczone granice przyszłego miasta przez Regionalny Urząd
Planowania Przestrzennego. Po długich staraniach mieszkańców i
władz Koluszek dnia 1 kwietnia 1949 roku ukazuje się Zarządzenie
Ministra Administracji Publicznej Władysława Wolskiego nadające
prawa miejskie naszemu miastu i zatwierdzające jego granice (w nieco
zmienionym kształcie w stosunku do projektu z 1947 roku - powyższa
mapa). Funkcję ostatniego burmistrza (przed reformą administracji w
1950 roku) sprawował do 30 czerwca 1950 roku Mieczysław
Białobrzeski.
Nowopowstałe miasto liczyło 9,90 km2
i 5785 mieszkańców. Sytuacja gospodarcza nie była zła - mieściło
się tutaj 5 średnich przedsiębiorstw przemysłowych oraz 65
sklepów. Zatrudnionych było 489 urzędników w różnych
instytucjach. Większa część miasta była zelektryfikowana już w
latach 30, XX wieku, w Koluszkach dziąłał wtedy także Urząd
Pocztowo - Telegraficzny. To, co wyróżniało i do dzisiaj wyróżnia
Koluszki z grona innych miast, to patriotyzm lokalny, dzięki któremu
osada, zespół osadniczy, aż nareszcie miasto rozwijały się
prężnie również dzięki wielu zaangażowanym mieszkańcom i oby
tak pozostało.
Tekst powstał na podstawie źródeł: Dzieje
Koluszek - Zofią Kladzińska Zapiski - Stanisław Sitek Historia
Miasta Koluszki - Tadeusz Biernacki
Biuletyn „Historia Koluszek"
ukazał się w liczbie 5000 egzemplarzy nakładem Portalu
historiakoluszek.pl oraz Miejskiego Ośrodka Kultury w Koluszkach.
Głównym zadaniem portalu jest
dokumentacja wspomnień żyjących świadków historii, zbieranie
zdjęć, dokumentów i przedmiotów związanych z historią naszego
regionu. Zanim jeszcze muzeum formalnie powstało nasza grupa
zorganizowała przy dużej pomocy Urzędu Miejskiego akcję „Kapsuła
czasu", która będzie odkopana w 2062 roku.
Organizujemy również wycieczki oraz
spotkania - Seanse „Dawne Kino". Od 2011 roku jesteśmy
organizatorami stoiska rekonstrukcyjno - historycznego podczas Dni
Koluszek. Uczestniczymy w świętach narodowych i kościelnych,
przyświeca nam idea dawania dobrego przykładu młodzieży oraz
służby miastu i ojczyźnie. Do zadań jakie sobie postawiliśmy
należą przede wszystkim: odnawianie pomników i cmentarzy,
indeksowanie list, czy też kształtowanie postaw patriotycznych.
Zapraszamy do współpracy!
Internetowe Muzeum Koluszek
www. historiakoluszek.pl
e-mail: kontakt@historiakoluszek.pl
tel. 533 761 737 (cały tydzień, godz.
7-22)
ul. Armii Krajowej 33,
95 — 040 Koluszki
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz